Czynności i dokumenty niezbędne do zawarcia ślubu konkordatowego:
I. Narzeczeni, którzy zamierzają zawrzeć związek małżeński, zgłaszają się w kancelarii parafialnej (zwykle w parafii narzeczonej lub ewentualnie narzeczonego) co najmniej sześć miesięcy przed ślubem, by ustalić datę ślubu. Otrzymują wtedy formularze do przewidzianych nauk przedślubnych i spotkań w poradnictwie rodzinnym.
II. W trzecim lub drugim miesiącu przed ślubem sporządza się Protokół Kanoniczny, oraz dokument dotyczący zapowiedzi przedślubnych. Narzeczeni dostarczają następujące dokumenty:
1. Metryka chrztu z datą nie przekraczającą 6 miesięcy od dnia jej wydania.
2. Zaświadczenie o bierzmowaniu (jeśli bierzmowanie nie jest odnotowane w metryce chrztu).
3. Ostatnie świadectwo z religii lub świadectwo ukończenia katechezy przedmałżeńskiej ze szkoły średniej.
4. Dowód osobisty.
5. Zaświadczenie (w trzech egzemplarzach) z Urzędu Stanu Cywilnego o braku okoliczności wykluczających zawarcie związku małżeńskiego (uwaga: zaświadczenie to traci ważność po upływie trzech miesięcy od dnia wydania, więc trzeba je wyciągnąć nie wcześniej niż trzy miesiące od daty ślubu). Aby uzyskać takie zaświadczenie, trzeba w USC (narzeczonego lub narzeczonej) przedstawić następujące dokumenty:
a) Dowód osobisty jako dokument stwierdzający tożsamość.
b) Skrócony odpis aktu urodzenia.
UWAGA: Nieco inne formalności dotyczą ślubu wdów, wdowców, małżonków związanych jedynie kontraktem cywilnym i jednocześnie wolnych od przeszkód kanonicznych. Bliższych informacji wszystkim zainteresowanym udziela Ks. Proboszcz.
Sakrament małżeństwa jest przymierzem między ochrzczonymi, mężczyzną i kobietą, którzy tworzą ze sobą wspólnotę życia i miłości, skierowaną na dobro małżonków oraz zrodzenie i wychowanie potomstwa (KPK, kan. 1055). Sam Bóg jest twórcą małżeństwa. Wpisane jest ono bowiem w samą naturę mężczyzny i kobiety, którzy wyszli z ręki Stwórcy (KDK 48). Małżeństwo nie jest więc instytucją czysto ludzką, ale pochodzi ono od Boga, który stwarza człowieka z miłości i do miłości (KKK 1604). Mężczyzna i kobieta są stworzeni wzajemnie dla siebie, aby tworzyć parę małżeńską. „Dlatego to mężczyzna opuszcza ojca swego i matkę swoją i łączy się ze swoją żoną tak ściśle, że stają się jednym ciałem” (Rdz 2, 24).
Po grzechu pierworodnym Bóg w swoim miłosierdziu nie opuścił człowieka, ale wspomaga go swoją łaską, aby mężczyzna i kobieta mogli wytrwać we wzajemnej jedności życia. „Po upadku małżeństwo pomaga przezwyciężyć zamknięcie się w sobie, egoizm, szukanie własnych przyjemności, pomaga otworzyć się na drugiego człowieka, na wzajemną pomoc i dar z siebie” (KKK 1609). Miłość małżeńska jest często przedstawiana w Starym Testamencie jako obraz miłości Boga do ludzi, miłości „potężnej jak śmierć”, miłości, której „wody wielkie nie zdołają ugasić” (Pnp 8, 6-7).
Jezus w swoim nauczaniu przypomina pierwotny sens związku mężczyzny i kobiety, tak jak został on zamierzony przez Stwórcę (Mt 19, 8). Jezus podkreśla nierozerwalność małżeństwa, a jednocześnie daje siłę i łaskę do przeżywania małżeństwa w nowych wymiarach Królestwa Bożego. Jezus podnosi małżeństwo do rangi sakramentu. Małżeństwo chrześcijańskie staje się znakiem łaski, sakramentem przymierza Chrystusa i Kościoła (KKK 1617).
W Kościele łacińskim, sami małżonkowie jako szafarze łaski Chrystusa udzielają sobie nawzajem sakramentu małżeństwa. Swoją wolną i świadomą zgodę wypowiadają oni wobec Kościoła. W obrządku łacińskim małżeństwo zazwyczaj jest zawierane podczas Eucharystii. Słuszną bowiem jest rzeczą, aby małżonkowie przypieczętowali swoją zgodę na wzajemne oddanie się sobie przez dar własnego życia, jednocząc się z Ofiarą Chrystusa, uobecnioną w Eucharystii. Małżonkowie powinni przygotować się do zawarcia małżeństwa przez przyjęcie sakramentu pokuty (KKK 1621-1624).
Wzajemne wyrażenie zgody przez małżonków jest niezbędnym elementem, który „stwarza małżeństwo”. Jeśli nie ma zgody, nie ma małżeństwa (KPK, kan. 1057). Zgoda jest aktem osobowym, rozumnym i wolnym. Nie może więc być mowy ani o wprowadzeniu w błąd, ani o jakimkolwiek przymusie, którejkolwiek ze stron. Zgoda małżeńska znajduje swoje dopełnienie w zjednoczeniu cielesnym (KPK, kan. 1061). Zgoda małżonków powinna być wolna od przymusu i ciężkiej bojaźni. Jeśli tej wolności nie ma, małżeństwo jest nieważne (KPK, kan. 1095-1107).
Kościół wymaga od swoich wiernych kościelnej formy zawarcia małżeństwa. Potrzebna jest obecność przy obrzędzie zawarcia małżeństwa kapłana lub diakona jako urzędowego świadka Kościoła. Małżeństwo jest aktem publicznym i jako takie powinno być celebrowane podczas liturgii, aby była pewność odnośnie do jego zawarcia (KKK 1631).
„Z ważnego małżeństwa powstaje między małżonkami węzeł z natury swej wieczysty i wyłączny. W małżeństwie chrześcijańskim małżonkowie zostają ponadto przez specjalny sakrament wzmocnieni i jakby konsekrowani do obowiązków swego stanu i godności” (KPK, kan. 1134).
Małżonkowie w sakramencie małżeństwa otrzymują od Chrystusa właściwą im łaskę, przeznaczoną dla udoskonalania ich miłości i dla umocnienia ich nierozerwalnej jedności. Łaska ta pomaga im wychować po chrześcijańsku ich własne potomstwo. Pomaga im również znosić trudy małżeństwa, wzajemnego oddania i szacunku oraz rozwija miłość, aby była nadprzyrodzona, delikatna i płodna (KKK 1642 ).
Miłość małżeńska zmierza do jedności głęboko osobowej. „Wymaga ona nierozerwalności i wierności w całkowitym wzajemnym obdarowaniu i otwiera się ku płodności” (FC 13). Miłość małżeńska chce być trwała, a nie tylko „tymczasowa”. Ze względu na miłość i na dobro dzieci, małżeństwo wymaga pełnej wierności małżonków i nieprzerwanej jedności ich współżycia. „Instytucja małżeńska oraz miłość małżeńska nastawione są na rodzenie i wychowanie potomstwa, co stanowi jej jakoby szczytowe uwieńczenie” (KDK 48). Płodność miłości małżeńskiej obejmuje nie tylko zrodzenie potomstwa, ale również jego wychowanie.
(wyjaśnienie skrótów:
KPK – Kodeks Prawa Kanonicznego
kan. – kanon (przepis prawa kanonicznego)
KDK – Sobór Watykański II, Konstytucja Duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym
KKK – Katechizm Kościoła Katolickiego
FC – Jan Paweł II, Familiaris consortio
Rdz – Księga Rodzaju
Pnp – Księga Pieśni nad Pieśniami
Mt – Ewangelia według św. Mateusza)
Źródła: B. Mokrzycki, Kościół w świętości, Warszawa 1984; C. Murawski, Teologia małżeństwa i rodziny w nauczaniu biskupów polskich 1945-1980, Sandomierz 1988.
W kręgu miłości
Relacje nawiązywane z członkami rodziny powinny czerpać natchnienie z miłości oraz charakteryzować się serdecznością i wzajemną troską o siebie.
(Jan Paweł II)
Autentyczna miłość nie prowadzi rodziny do zamknięcia się w samej sobie, ale otwiera ją na całą społeczność.
(Jan Paweł II)
Im silniejsza będzie, zgodna z planem Bożym, święta instytucja małżeństwa i rodziny, tym większa miłość i solidarność będzie panowała między ludźmi.
(Jan Paweł II)
Wszyscy wiemy, jak szczególnie bliska więź łączy ludzi starszych z dziećmi. Ale dorośli, jeśli potrafią otoczyć starszych szacunkiem i miłością, mogą czerpać z ich mądrości i roztropności, by podejmować słuszne decyzje.
(Jan Paweł II)
Pełne i konsekwentne przestrzeganie przykazania: „Czcij ojca i matkę” nie tylko jest źródłem miłości dzieci do rodziców, ale podkreśla też silną więź między pokoleniami.
(Jan Paweł II)
Rodzina bierze początek w miłości, jaką Stwórca ogarnia stworzony świat.
(Jan Paweł II)
Wszystko to, co ślubują sobie małżonkowie, możliwe jest tylko w wymiarach „pięknej miłości”. „Pięknej miłości” można nauczyć się tylko przez modlitwę.
(Jan Paweł II)
Miłość objawiona w rodzinie nie jest przelotnym uczuciem, ale trwałą mocą moralną, wytężonym poszukiwaniem dobra bliźniego, nawet za cenę osobistej ofiary.
(Jan Paweł II)
Rodzina czerpie swą siłę z nieodwracalnego przymierza miłości, poprzez które mężczyzna i kobieta oddają się sobie nawzajem, stając się razem współpracownikami Boga w przekazywaniu daru życia.
(Jan Paweł II)
Przyszłość każdej ludzkiej rodziny zależy od „pięknej miłości”, która jest miłością wzajemną małżonków, rodziców i dzieci, a także miłością wszystkich pokoleń.
(Jan Paweł II)
Radości życia rodzinnego są najpiękniejsze na świecie, a radość, jakiej rodzice doświadczają na widok swych dzieci, jest najświętsza.
(Johann Heinrich Pestalozzi)
Mądrość ojca i miłość matki czuwają nad dobrym wychowaniem dzieci
(przysłowie chińskie)
Rodzice, nauczcie się kochać! Tylko w ten sposób życie waszego dziecka będzie owocne i pogodne.
(Johann P. Friedrich Richter)
Dzieci nie możemy nauczyć miłości: trzeba im ją pokazać.
(św. Bazyli Wielki)
Upiększajmy naszym rodzicom wieczór ich życia, tak jak oni upiększali nam świt.
(Niccolo Tommaseo)
Kto czci ojca, zyskuje odpuszcznie grzechów, a kto szanuje matkę, jakby skarby gromadził. Kto czci ojca, radość będzie mieć z dzieci, a w czasie modlitwy będzie wysłuchany.
(Mądrość Syracha 3, 3-5)
Człowiek, który w rodzinnym domu nauczył się być wstrzemięźliwy, będzie taki też poza nim i będzie promieniował dobrocią, z której zwyczaj dla całej swojej rodziny.
(Plutarch)
O ile możliwe jest w ogóle niebo na ziemi, to można je tylko znaleźć w szczęśliwym małżeństwie.
(Erazm z Roterdamu)
Mężowie powinni miłować swoje żony, tak jak własne ciało. Kto miłuje swoją żonę, siebie samego miłuje.
(List św. Pawła do Efezjan 5, 28)
Życie jest podróżą, która prowadzi do domu.
(Hermann Melville)
Twój dom może ci zastąpić cały świat. Cały świat nigdy nie zastąpi ci domu.
(Blaise Pascal)
Niechaj w murach domostwa tchnie ta miłość, którą płonęła Święta Rodzina z Nazaretu. Niech kwitną w niej wszystkie cnoty chrześcijańskie, niech panuje jedność serc.
(bł. Jan XXIII)
Przewodnik po ślubnej Mszy świętej
Zawarcie związku małżeńskiego zwane ślubem otoczone jest wieńcem modlitw i symbolicznych czynności, stanowiących obrzędy sakramentu małżeństwa. Celem ich jest bezpośrednie przygotowanie do decydującej chwili, ukazanie wielkości sakramentalnego małżeństwa, ukazanie praw i obowiązków oraz uproszenie Bożego błogosławieństwa.
Sakrament małżeństwa zasadniczo powinno się zawierać podczas Mszy św. W Konstytucji o liturgii świętej (Sobór Watykański II, Sacrosanctum concilium, 78) taki sposób zawierania małżeństwa został uznany za zwyczajny. Msza św. ślubna posiada specjalnie na tę okazję dobrane teksty: modlitwy, czytania i śpiewy. Nowożeńcy biorą w niej czynny udział: podczas przygotowania darów mogą przynieść do ołtarza chleb i wino, a także dary od siebie i gości dla potrzebujących. Przed Komunią św. mogą oni i wszyscy obecni w odpowiedni sposób przekazać sobie wzajemnie znak pokoju i miłości, mogą otrzymać Komunię św. pod obiema postaciami, a także specjalne uroczyste błogosławieństwo po Modlitwie Pańskiej i przy końcu Mszy św. Jeśli dla jakiegoś słusznego powodu nie można połączyć sakramentu małżeństwa ze Mszą św., można go udzielić sobie poza ofiarą mszalną. Wtedy jednak nowożeńcy winni prosić o odprawienie Mszy św. w ich intencji, zaprosić na nią gości i wraz z nimi przystąpić do Stołu Pańskiego.
Obrzęd zaślubin:
1/ Narzeczeni w orszaku weselnym wchodzą do kościoła i przed ołtarzem zajmują swoje miejsce. Kapłan rozpoczyna Mszę św. jak zwykle witając ich oraz wszystkich zebranych i zaznaczając, że cały Kościół bierze udział w ich radości.
2/ Następują teraz czytania biblijne (mogą być trzy) według licznych tekstów do wyboru. Są to teksty ze Starego i Nowego Testamentu. Po Ewangelii kapłan wygłasza homilię o małżeństwie, miłości, obowiązkach małżonków i o łaskach sakramentu.
3/ Po homilii następuje obrzęd zawarcia małżeństwa. Wszyscy wstają, a narzeczeni zbliżają się do ołtarza i stają przed kapłanem, który zwracając się do nich po imieniu zadaje im następujące pytania:
(Imię i imię) czy chcecie dobrowolnie i bez żadnego przymusu zawrzeć związek małżeński?.
Narzeczeni odpowiadają: Chcemy.
Czy chcecie wytrwać w tym związku w zdrowiu i chorobie, w dobrej i złej doli, aż do końca życia?
Narzeczeni: Chcemy.
Czy chcecie z miłością przyjąć i po katolicku wychować potomstwo, którym was Bóg obdarzy?
Narzeczeni: Chcemy.
Te trzy pytania poprzedzające zawarcie małżeństwa mają na celu upewnienie się w obecności świadków o wolności wyboru, o pełnej swobodzie decyzji osób zawierających małżeństwo oraz o ich chrześcijańskim podejściu do nierozerwalności i zadań małżeństwa.
4/ Następnie wszyscy zebrani stojąc śpiewają Hymn do Ducha Świętego „O Stworzycielu Duchu, przyjdź”, prosząc Ducha Prawdy i Uświęciciela o dary i łaski konieczne w małżeństwie.
W ważnych momentach wzywa Kościół pomocy Ducha Świętego, Tego, który w początkach wszechświata unosił się nad wodami, by obdarzyć go ładem, pięknem i życiem. To Duch Święty w chwili Zwiastowania zstąpił na Maryję i sprawił, że stała się Matką Syna Bożego. Duch Święty, będący miłością Ojca i Syna, ma pieczęcią swej miłości umocnić miłość małżonków. Ma stać się Źródłem łaski, miłości i nowego życia.
5/ W chwili zawierania małżeństwa narzeczeni zwracają się do siebie i podają sobie prawe dłonie, a kapłan wiąże je końcem stuły. Odtąd te ręce, teraz związane stułą, będą nierozerwalnie sobie towarzyszyły, pomagały, wspierały się – czy to będą ręce młode, zdrowe, silne, czy też spracowane, spękane, pokryte zmarszczkami.
6/ Narzeczeni powtarzają teraz kolejno za kapłanem (lub wypowiadają sami):
Ja (imię) biorę Ciebie (imię) za żonę (męża) i ślubuję Ci miłość, wierność i uczciwość małżeńską oraz że Cię nie opuszczę aż do śmierci. Tak mi dopomóż, Panie Boże Wszechmogący, w Trójcy Jedyny i wszyscy Święci.
Istota sakramentu została spełniona. Ślubowanie dokonało się wobec Chrystusa i społeczności Kościoła. Chrystus w tym momencie stanął obok małżonków. Umacnia ich jedność i miłość. Będzie im towarzyszył przez całe życie małżeńskie i obdarzał łaskami stanu. Jego pomoc będzie im potrzebna, by ich ustrzec przed egoizmem. Miłość i wierność małżeńska będzie przechodziła okresy prób i doświadczeń – obecność Chrystusa będzie wtedy rękojmią wytrwania. Jednocześnie podniesienie małżeństwa przez Chrystusa do godności sakramentu umacnia powołanie małżonków do udziału w zbawianiu siebie wzajemnie, swych dzieci i innych ludzi.
Małżeństwo nie jest zatem tylko osobistą sprawą dwojga ludzi, jest konieczne dla społeczeństwa i dla Kościoła.
7/ Po zawarciu małżeństwa kapłan błogosławi obrączki. Mąż nakłada na serdeczny palec żony obrączkę przeznaczoną dla niej i zwracając się do niej po imieniu mówi:
(Imię) przyjmij tę obrączkę jako znak mojej miłości i wierności. W imię Ojca i Syna, i Ducha Świętego.
Podobnie żona nakłada na palec męża obrączkę, mówiąc te same słowa. Ślubne obrączki, które małżonkowie włożyli sobie na palce, stają się widocznym znakiem zawartego małżeństwa. Będą one odtąd wymownym dowodem i przypomnieniem ślubowania, towarzyszyć będą wspólnym dniom, będą niemymi świadkami wszystkich wydarzeń.
8/ Dalsze chwile przy ołtarzu poświęcają małżonkowie gorącej modlitwie o błogosławieństwo Boże, aby wiernie mogli wypełnić to, co ślubowali. W tej modlitwie nie są osamotnieni, wraz z nimi modli się cały Kościół. Liturgia małżeństwa przewiduje modlitwę powszechną wiernych.
9/ Po Modlitwie Pańskiej kapłan z wyciągniętymi rękoma odmawia tekst uroczystego błogosławieństwa dla małżonków. Komunię św. mogą małżonkowie przyjąć pod dwiema postaciami. Msza św. ślubna kończy się specjalnym błogosławieństwem dla nowożeńców.
Jeżeli sakramentalne małżeństwo jest zawierane poza Mszą św., modlitwę powszechną za nowożeńców kończy wspólne odmówienie Modlitwy Pańskiej. Jeżeli narzeczeni tego pragną, a jest to wskazane, mogą również wtedy przystąpić do Komunii św. oraz odprawić wspólne dziękczynienie przed otrzymaniem błogosławieństwa kończącego obrzęd.
Oto treść modlitw i gestów, które towarzyszą pierwszemu spotkaniu dwojga młodych z Chrystusem uświęcającym ich małżeństwo. Ile głębokich myśli, prawd i doznań dają te chwile przeżyte u stóp ołtarza. Oby pozostawiły niezatarty ślad. Oby wszystkie wypowiedziane słowa sprawdziły się w trudzie codziennego życia.
(Źródło: O. Karol Meissner OSB, dr Bolesław Suszka, Rozmowy z narzeczonymi i młodymi małżeństwami, Wrocław 1990).