Historia kościoła św. Jakuba w Poznaniu – Głuszynie

Kościół parafialny p.w. św. Jakuba Apostoła w Poznaniu – Głuszynie jest jedną z najstarszych zachowanych świątyń Archidiecezji Poznańskiej. Powstał prawdopodobnie między rokiem 1250-12801. Według kronik diecezjalnych już w roku 1296 stał się kościołem kolegiackim z prepozytem i trzema kanonikami. W 1522 roku został inkorporowany do kolegiaty Wszystkich Świętych w Poznaniu, a w 1720 roku biskup poznański Krzysztof Szembek włączył obydwie kapituły kolegiackie do kolegiaty św. Marii Magdaleny w Poznaniu2. Styl świątyni jest wczesnogotycki w zasięgu szkoły toruńskiej, co można poznać po wysokiej i wąskiej formie okien oraz ostrołukowatym i żebrowanym sklepieniu nad chórem i prezbiterium3.

Składa się z trzech leżących w jednej linii naw. Nawa środkowa (właściwa) otrzymała pierwotnie romańską formę drewnianego sufitu polichromowanego. Po I Wojnie Światowej zastąpiono go sklepieniem gotyckim. Jego budowa nie zniszczyła jednak dawnego stropu, którego konstrukcja datowana jest na początek XVI w. Mury kościoła są niezwykle szerokie, sięgające niekiedy powyżej metra. Dach kościoła jest stożkowaty, nad zakrystią powłóczysty. Zakrystia jest dawną gotycką kaplicą. Do końca wieku XIX wieku kościół przetrwał w stanie surowym. Dopiero w XX wieku wnętrze otynkowano. W 2009 roku przeprowadzono kapitalny remont dachu. Liczący około 300 lat ołtarz główny stanowi charakterystyczny przykład połączenia południowo-włoskiego i północnego baroku z ornamentacją muszlową4. Portal kościoła nawiązuje do architektury hellenistycznej. Bryła kościoła, zbudowana w stylu gotyckim. pochodzi z XIII wieku i posiada znakomicie zachowany wątek wendyjski.

Ołtarz główny powstał w drugiej połowie XVIII w. W kościele znajdują się rzeźby św. Kazimierza i św. Floriana, pochodzące z pierwszej połowy XVIII w., obraz w wielkim ołtarzu przedstawia św. Jakuba Apostoła z XIX w. na tle wioski Głuszyna i rzeki Głuszynki od strony Daszewic. W prawym bocznym ołtarzu znajduje się zasuwany obraz Matki Boskiej z XVIII w. W kościele zachowały się dwie, prawdopodobnie XIII-wieczne, kropielnice w formie kielichowej, kute w kamieniu oraz barokowa chrzcielnica. Ambona zbudowana jest w stylu klasycznym z charakterystycznym nadgłowiem.

Do najcenniejszych zabytków kościoła należy zaliczyć organy piszczałkowe, zbudowane przez jednego z najbardziej znanych mistrzów swojego czasu – Friedricha Ladegasta z Weissenfels. Instrument ten przedstawia wysoką wartość jako zabytek kultury muzycznej XIX stulecia. Parafianie głuszyńscy otrzymali organy 16 grudnia 1884 r. Niewątpliwym atutem organów jest ich oryginalny, nienaruszony stan zachowania, co jest ogromną rzadkością. Większość instrumentów z XIX w. była przerabiana lub uległa zniszczeniu – tutejsze organy przetrwały upływ czasu.

1M. Lange, Fundacja kolegiaty w Głuszynie w 1296 r., w: Kronika Miasta Poznania, 4(2009), ss. 72-79.

2Wizytacja parafii głuszyńskiej z 1781 r., (tłum.) P. Neumann, w: Kronika Miasta Poznania, 4(2009), ss. 86-102.
3J. Borwiński, Zabytkowa więźba dachowa kościoła św. Jakuba w Głuszynie, analiza konserwatorska, w: w: Kronika Miasta Poznania, 4(2009), ss.125-137.
4Z. Kurzawa, Wyposażenie kościoła w Głuszynie, w: w: Kronika Miasta Poznania, 4(2009), ss.103-124.